Hendrik Antoon Lorentz

Hollandalı kuramsal fizik bilgini
1853 ile 1928 yılları arasında yaşamış, Zeeman efekti olayını açıklamış, birbirlerine göre düzgün hareket eden referans çerçevelerinde (koordinat sistemleri) uzay ve zamanın dönüşüm denklemini (Lorentz Dönüşümleri) ortaya koyan fizikçi. Lorentz dönüşümleri ile özel görelilik teorisine büyük katkılarda bulunmuştur.
Hendrik Antoon Lorentz, 18 Temmuz 1853 tarihinde Arnhem, Hollanda’da esnaf Gerrit Frederik Lorentz ve Geertruida van Ginkel'ın oğlu olarak doğmuştur. Leiden Üniversitesinde fizik ve matematik okudu. Mezun olduktan sonra 1872 yılında Arnhem'e döndü ve bir lisede matematik öğretmenliği yapmaya başladı. Bir yandan James Clerk Maxwell'in elektromanyetizma teorisini ışığın kırılma ve yansımasının ayrıntılarını açıklayacak şekilde genişleten bir doktora tezi hazırladı.

1878 yılında Leiden 'de, Hollanda'da ilk kez oluşturulan teorik fizik profesörlüğüne atandı ve burada Haarlem'e taşınıncaya kadar 34 yıl kaldı. Lorentz, Maxwell'in kuramını yeniden formüle etmeye ve basitleştirmeye devam etti ve elektromanyetik alanların atomcul düzeydeki elektrik yükleri tarafından yaratıldığı fikrini ileri sürdü. Atomların ışık yayması ve değişik optik olayların atomlardaki elektronların hareket ve etkileşmeleri ile açıklanabileceğini önerdi.

1896 yılında öğrencilerinden Pieter Zeeman'ın bir manyetik alanda ışıma yapan atomların yaydığı tayf çizgilerinin, birbirlerinden az farklı frekanslardaki bileşenlere yarıldığını keşfi, Lorentz'in çalışmalarını doğruladı ve 1902'de her ikisine de Nobel ödülünü kazandırdı.

Hendrik Antoon Lorentz, . Zeeman etkisini aydınlattığı için 1902 Nobel Fizik Ödülü'nü Pieter Zeeman ile paylaştı.

Bir referans sistemindeki elektromanyetik nicelikleri, birinciye göre hareket eden bir başka referans sistemindeki değerlerine dönüştüren denklemleri, Lorentz'in ilk kez 1895'te bulmasına rağmen, bunların önemi ancak 10 yıl sonra Albert Einstein'ın özel görelilik kuramıyla anlaşıldı.

Lorentz (ve ondan bağımsız olarak İrlandalı fizikçi George Francis FitzGerald, Michelson-Morley deneyinin negatif sonucunun, gözlemciye göre yapılan hareket doğrultusundaki uzunlukların büzüleceğini kabul ederek açıklanabileceğini öne sürdü. Daha sonraki deneyler, bu tür büzülmelerin gerçekleştiğini, fakat bunların Michelson-Morley sonucunun gerçek sebebi olmadığını, bu sebebin evrensel bir referans sistemi görevi görecek bir "esîr"in bulunmaması olduğunu gösterdi.

1912’de Leiden Üniversitesi’nden ayrıldı ve Haarlem’deki Teyler Enstitüsü’nün araştırma yöneticiliğini üstlendi. Onursal profesörlüğünü sürdürdüğü Leiden Üniversitesi’nde düzenli olarak konuşmalar da yaptığı bu dönemde, Teyler Enstitüsü’nün laboratuvarmı geliştiren, 1919 ile 1926 yılları arasında üniversite sınavlarının iyileştirilmesi gibi konularda çalışmalar yapan bir komisyonda çalışan Lorentz, 1921’de bu komisyonun yükseköğretim ile ilgili bölümünün başkanlığına getirildi.

1920 yılından sonra Zuider Zee’de denizden tarıma uygun arazi kazanılmasını amaçlayan projenin yöneticiliğini yaptı. Hollanda Akademisi’nin Fizik Bölümü’nün başkanlığında bulundu.

Royal Society’nin Rumford ve Copley madalyalarını almış, Alman Fizik Derneği ve Royal Society üyeliklerine seçilmiş, Paris ve Cambridge üniversiteleri tarafından onursal doktor unvanıyla ödüllendirilmiştir.

Hendrik Antoon Lorentz, 4 Şubat 1928 tarihinde Haarlem, Hollanda’da da 75 yaşında ölmüştür.

Kaynak:Biyografi.info