RTÜK
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, veya kısaca RTÜK, Türkiye'de faaliyet gösteren tüm radyo ve televizyonların yayınlarını denetleyen kamu kuruluşu. Üyeleri TBMM Genel Kurulu tarafından siyasi partilerin adayları arasından seçilir. Türkiye cumhurbaşkanı tarafından, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlanmıştır.
Ülkemizde özel radyo ve televizyon yayınları 1990 yılından itibaren herhangi bir yasal düzenlemeye tabi olmaksızın başlamıştır. 1993 yılında Anayasa değişikliği yapılarak radyo ve televizyon yayınları üzerindeki kamu tekeli ortadan kaldırılmış, özel radyo ve televizyon yayınlarının yapılmasına olanak sağlanmıştır. Özel radyo ve televizyon yayınlarını düzenleyen Mülga 3984 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 1994 yılında yürürlüğe girmesiyle, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu kurulmuştur.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemekle görevli, Anayasanın 133. maddesi kapsamında üyeleri TBMM Genel Kurulunca seçilen, özerk ve tarafsız bir kamu tüzel kişiliğidir. Üst Kurul, Türkiye Büyük Millet Meclisince seçilen dokuz üyeden oluşur. Üst Kurul üyelerinin görev süresi altı yıldır. Üyelerin üçte biri iki yılda bir yenilenir. Üst Kurul üyeleri, kendi aralarından bir başkan ve bir başkan vekili seçer. Başkanlık süresi iki yıldır.
Ülkemizde karasal, sayısal, uydu, kablo ve IPTV ortamından yayın yapacak kuruluşlara lisan ve yayın izni Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından verilmektedir. Üst Kurul yayıncı kütüğünde karasal ortamda yayın yapan toplam 251 televizyon, 1078 radyo yayın kuruluşunun lisans başvurusu mevcuttur. Uydu ortamından yayın yapan 148 televizyon ve 53 radyo, kablo ortamında yayın yapan 78 televizyon kuruluşu bulunmaktadır. Ayrıca iki uydu platform işletmecisi ile bir IPTV platform işletmecisine lisans verilmiştir.
Radyo ve televizyon yayınları, Sayısal Kayıt, Arşiv ve Analiz Sistemi (SKAAS) aracılığıyla merkezden, temsilcilikler kanalıyla yerinden takip edilmektedir. SKAAS, günümüzün yüksek bilişim teknolojileri kullanılarak, TÜBİTAK ile birlikte milli bir Proje olarak gerçekleştirilmiştir. Sistem 7/24 çalıştırılmakta ve sistemin başında sürekli görevlendirme yapılarak söz konusu yayınların kesintisiz kaydedilmesi ve arşivlenmesi sağlanmaktadır.
Radyo ve televizyon yayınları üç şekilde denetlenmektedir. Bunlar:
· RTÜK Uzmanları tarafından yapılan doğrudan denetim,
· 444 1 178 RTÜK İletişim Merkezi, RTÜK web ve RTÜK e-posta kanallarından gelen izleyici şikâyetlerinin değerlendirilmesi yoluyla yapılan izleyici denetimi,
· İzleyici Temsilciliği müessesesi ve Yayıncılık Etik İlkeleri bağlamında yayın kuruluşlarının yaptığı özdenetimdir.
Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetleri, 6112 Sayılı Kanuna, Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi gibi taraf olunan milletlerarası antlaşmalara ve ilgili yönetmeliklere uygunluk açısından denetlenmektedir. Üst Kurul programlara yayından önce müdahale edemez, ancak yayından sonra denetleyebilir. Denetimde izleyici şikâyetlerini ve başvurularını da dikkate alır, gerek görürse müeyyide uygular. Kurulun bütün kararları idari yargının denetimine açıktır.
Ülkemizde radyo ve televizyon yayıncılığını düzenleyen temel kanun olan ve 1994 yılında yürürlüğe giren Mülga 3984 Sayılı Kanun, yaklaşık yirmi değişiklikle günün şartlarına uyarlanmak istenmişse de yayın teknolojisindeki hızlı değişim, Anayasa Mahkemesinin bazı maddeleri iptal etmesi gibi temel nedenlerle yasal çerçevenin yeniden düzenlenmesi zorunlu hale gelmiştir.
Bu nedenle Anayasa Mahkemesinin iptal gerekçeleri ile yayın teknolojisindeki gelişmeler, sektörün ve toplumun beklentileri göz önünde bulundurularak yeni bir kanun taslağı hazırlanmıştır. Bu taslak, AB müktesebatına uyum çerçevesinde 2007 yılı Aralık ayında AB Resmi Gazetesinde yayımlanarak yürürlüğe giren ve AB Sınırötesi Televizyon Direktifini değiştiren AB Görsel-İşitsel Medya Hizmetleri Yönergesi hükümleri esas alınarak düzenlenmiştir. Söz konusu taslak, 2010 yılında hükümet tasarısı olarak TBMM’ye sevk edilmiştir. Kanun Tasarısı, 15 Şubat 2011 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaşmış, Cumhurbaşkanının onayının ardından, 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun 3 Mart 2011 tarihli ve 27863 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. AB müktesebatına uyum çerçevesinde 35 fasıldan biri olan Bilgi Toplumu ve Medya Faslının kapanış kriterlerinden biri, RTÜK Kanununun Yönergeye uyumlaştırılmasıdır. Yasanın yürürlüğe girmesiyle bu kriter yerine getirilmiştir.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun faaliyetleri arasında, çocukların ve gençlerin yayınların olumsuz etkileri konusunda bilgilendirilmelerine yönelik proje ve çalışmalar önemli bir yer tutmaktadır. 6112 Sayılı Yasanın 8/2 maddesine göre, radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde, çocuk ve gençlerin fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar verebilecek türde içerik taşıyan programlar bunların izleyebileceği zaman dilimlerinde ve koruyucu sembol kullanılmadan yayınlanamaz. Söz konusu yasa hükmü, Avrupa Konseyinin yayıncılık mevzuatı olan ve Türkiye’nin de imzaladığı Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesinin Yayıncının Sorumlulukları başlıklı yedinci maddesiyle de uyum içindedir. Üst Kurulun müeyyide kararlarının önemli bir bölümünün konusunu, çocuklar için zararlı yayın içerikleri oluşturmaktadır. Bu durum Üst Kurulun çocukların zararlı yayın içeriğinden korunması konusundaki hassasiyetinin bir göstergesidir. Bu nedenlerle Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, çocukların olumsuz yayın içeriğinden korunmasına yönelik bazı projeleri hayata geçirmiştir. Bunlardan başlıcaları;
· Akıllı İşaretler Sembol Sistemi,
· Medya Okuryazarlığı Dersi,
· İyi Uykular Çocuklar Projesi
· Çocuk Web Sitesi,
· Medya Okuryazarlığı Web Sitesi’dir.
6112 Sayılı Kanunun 37. Maddesinin (ı) bendine göre, Üst Kurulun görevlerinden biri de yayın hizmetlerine ilişkin kamuoyu araştırmaları yapmak veya yaptırmak ve bu araştırmaların sonuçlarını ilgili taraflar ve kamuoyuyla paylaşmaktır. RTÜK, Kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde, kamuoyunun radyo ve televizyon yayınları ile ilgili duygu, düşünce ve kanaatlerini ölçmektedir. Bunun için düzenli olarakkamuoyu araştırmaları yapılmaktadır.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, yayıncılık alanında faaliyet gösteren uluslararası platformlarda Türkiye’yi temsil etmektedir. Avrupa Konseyi' nin medya alanındaki çalışmalarını 1994 yılından bu yana, Türkiye adına Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) takip etmektedir. Üst Kurul, Avrupa Düzenleyici Kurullar Platformunun (EPRA) kurucu üyeleri arasındadır. 2011 yılında Akdeniz Düzenleyici Kurullar Ağı (MNRA) Dönem Başkanı olan RTÜK, aynı zamanda Karadeniz Yayıncılık Düzenleyici Kurulları Forumunun Sekretaryasını yürütmektedir.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu adına Kalite Yönetim Sistemi Belgesi (TS EN ISO 9001:2000) alınabilmesi amacıyla 2008 yılında çalışmalara başlanmış ve Üst Kurul, 2009 yılında söz konusu belgeyi almaya hak kazanmıştır.
RTÜK başkanları
Ali Baransel (16 Mayıs 1994 - 28 Mayıs 1996)
Güneş Müftüoğlu (29 Mayıs 1996 - 5 Mart 1997)
Orhan Oğuz (6 Mart 1997 - 3 Aralık 1997)
İbrahim Agah Çubukçu (8 Aralık 1997 - 31 Mayıs 1998)
Kutlu Savaş (1 Haziran 1998 - 31 Mayıs 2000)
Nuri Kayış (1 Haziran 2000 - 3 Haziran 2002)
Fatih Karaca (4 Haziran 2002 - 13 Temmuz 2005) (2 dönem Başkanlık)
Aykut Zahid Akman (15 Temmuz 2005 - 14 Temmuz 2009) (2 dönem başkanlık)
Davut Dursun (17 Temmuz 2009 - 14 Temmuz 2015) (3 dönem başkanlık)
İlhan Yerlikaya (25 Kasım 2015 - 22 Ocak 2019) (2 dönem başkanlık)
- Cihat Aral 11 Kasım
- Şimal 10 Kasım
- Edi Rama 09 Kasım
- Ayşe Egesoy 08 Kasım
- Victor Osimhen 07 Kasım
- Orhan Tatar 06 Kasım
- Baba Mondi 05 Kasım