Mesnevi
Divan Yazını’nda, uzun konuları öykü biçiminde anlatmakta yararlanılan, aruz ölçüsünün genellikle kısa kalıplarıyla oluşturulan, her ikiliği kendi arasında uyaklı bir koşuk biçimi. Divan Yazını’nda, bu koşuk biçimiyle yazılmış yapıtların ortak adı.
Mesnevi; Mevlana Celâleddîn Rûmî'nin altı ciltlik Farsça eseridir. Mesnevî, doğu klasik edebiyatında, uyakça müstakil beyitlerinin, ikişer mısrası kafiyeli olan bir nazım türüdür ve muhtelif şairlerin neşrettikleri birer "Mesnevî" vardır. Yalnız, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin çağından beri, Mesnevî dendiği zaman bu kitap olduğu anlaşılıyor
Mevlana Celâleddîn-i Rûmî’nin altı cilt (defter) ve yaklaşık 25.700 beyitten meydana gelen Farsça eserine Mesnevî adını vermesi, onun öncelikle kitabın nazım şekline dayanarak bir isimlendirmede bulunduğunu göstermektedir. Mesnevî şârihleri, eserin “bir şeyi ikiye katlamak, çift yapmak” anlamlarına gelen adının, şeklinin yanı sıra mâna ve muhtevasına da işaret ettiğini, birbiriyle mütekabil ilâhî isimlerin mazharları olmaları itibariyle şehâdet âlemindeki bütün varlıkların (sûret-mâna, varlık-yokluk, gayb-şehâdet, ışık-karanlık gibi) çift çift veya ikili zıtlar halinde zuhur ettiğini, Mes̱nevî’nin şehâdet âlemindeki eşya türlerinin hakikatlerine, duyulur şeylerden (mahsûsât) akledilen şeylere (ma‘kūlât) kadar bütün çift ve zıt varlıkların hallerine dair bir kitap olmasından dolayı Mevlana’nın esere bu adı verdiğini ileri sürmüşlerdir (Ankaravî, Mecmûatü’l-letâif, I, 3). Şârihlere göre Mes̱nevî adı hem kitabın şekline (sûret) hem muhtevasına (mâna) delâlet etmektedir. Mevlânâ eserine ayrıca Keşşâfü’l-Ḳurʾân, Fıḳh-ı Ekber, Ṣayḳalü’l-ervâḥ ve Ḥüsâmînâme gibi isimler vermiş, şârihler bu isimlerin Mes̱nevî’nin özelliklerini yansıtan nitelemeler olduğunu belirtmişlerdir.
Kitabın Mesnevî adıyla yaygınlık kazanmasından sonra kelimenin geçtiği yerlerde çağrıştırdığı şey klasik şiirin mesnevi nazım şekli değil Mevlânâ’nın Mesnevî’si olmuştur. Mevlânâ’nın seyrüsülûkte bulunanlar için irşad kitabı olarak tanıttığı Mes̱nevî bir metnin insan ve toplumu nasıl dönüştürebileceğine örnek teşkil eder. Abdurrahman-ı Câmî’nin Mevlânâ için söylediği, “Peygamber değil fakat kitabı vardır” sözü Mes̱nevî’nin bu fonksiyonuna işaret etmektedir. Tasavvufun bütün konularını didaktik bir üslûpla ele alan eser zengin bir şerh geleneğine de zemin hazırlamıştır.
Ahmed Eflâkî’nin anlattığına göre Mevlana’nın kâtibi ve ilk halifesi Hüsâmeddin Çelebi, Mevlânâ’ya Dîvân’daki gazellerin epeyce bir yekün tuttuğunu, dostların Senâî ve Ferîdüddin Attâr’ı zevkle okuduklarını söyleyerek müridlerin irşadı için Hakîm Senâî’nin Ḥadîḳatü’l-ḥaḳīḳa’sı gibi mesnevi tarzında ve Ferîdüddin Attâr’ın Manṭıḳu’ṭ-ṭayr’ı vezninde mârifet sırları ve sülûk konularında mesnevi türüne yönelmesini rica etmiş, Mevlânâ da, “Bu fikir sizin kalbinize gelmeden önce gayb âleminden bu manzum kitabın telifi kalbime ilham olundu” diyerek Mes̱nevî’nin, “Bişnev ez ney çün hikâyet mîkuned” mısraıyla başlayan ilk on sekiz beytini sarığının içinden çıkarıp Hüsâmeddin Çelebi’ye uzatmış, eserin kaleme alınma süreci bu olayın ardından başlamıştır.
Yazımına 656 yılından evvel başlanılan eser, Divan-ı Kebir ile birlikte Mevlânâ külliyatının ekseriyetini teşkil eder. Mevlana'nin "Birlik Dükkânı" addettiği Mesnevî, içinde Hint, İran, Yunan, Roma mitolojisi; Yaradılış Destanı, erenlerin kıssaları, âşık masalları, halk öyküleri barındıran; "dünya cenneti"nde insan hürriyetinin anahtarlarını ardışık öyküler içinde vermeyi gaye edinmiş bir eserdir. Mesnevî 25.632 beyitten oluşmakta olup 'Mağz-ı Kur'an yani Kur'an-ı Kerîm'in özü denmektedir. Çünkü Mevlana adeta Kur'an-ı Kerîm'in bizlere anlatmak istediğini hikayeler; kıssalar ve deyimler aracılığıyla anlatmıştır. Mesnevî'deki hikayelerin hiçbiri birbirini tamamlamaz bir hikaye anlatılırken başka bir hikayeye geçilir o hikaye başka bir hikayeyi başlatır ve böyle devam eder. İçinde ibretlik hikayeler de vardır.
Eser bizzat Mevlana tarafından kaleme alınmamıştır. Öğrencisi Hüsamettin Çelebi tarafından, Mevlana'nın muhtelif zamanlarda söylediği beyitlerin yazılmasıyla oluşmuştur.
- Efe Tuncer Bugün
- Marty Feldman Dün
- Prenses Fevziye 27 Nisan
- Lokman Hekim 26 Nisan
- I. Fuad 25 Nisan
- Koca Yusuf Paşa 24 Nisan
- Ahmet Kürsat Öçalan 23 Nisan
- Efe Tuncer 137
- Mehmet Ali Yılmaz 137
- Lokman Hekim 127
- Musavat Dervişoğlu 125
- Karolina Protsenko 118
- Vahe Kılıçarslan 117
- Güner Namlı 105
- Melek Baykal 97
- Murat Özsoy (ekonomist) 97
- Nihal Menzil 88
- Emre Kocadağ 72
- Nazım Salur 72
- Recep Tayyip Erdoğan 68
- Prenses Fevziye 67
- Ahmet Kasım Han 66
- Murat Özsoy (ekonomist) 97
- Karolina Protsenko 118
- Andre Rieu 66
- Ahmet Kasım Han 66
- Lütfullah Ağcadağ 53
- Lokman Hekim 127
- Gülben Ergen 57
- Nazım Salur 72
- Mehmet Uçum 61
- Prenses Fevziye 67