pogrom
Pogrom; dinsel, etnik veya siyasi nedenlerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketleridir. Bu şiddet hareketleri genellikle evleri, işyerlerini veya ibadet yerlerini tahrip etmek, insanları dövmek, yaralamak, tecavüz etmek veya öldürmekten oluşur.
Bu deyim ilk olarak tarihin çeşitli dönemlerinde Yahudilere karşı yapılan şiddet hareketlerini tanımlamak için kullanılmış, sonra da anlamı diğer gruplara karşı yapılan benzer şiddet olaylarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Pogrom kelimesinin aslı Rusçadır (погром), fakat Rusçadaki anlamı daha geneldir. Rusçada her türlü toplu şiddet olaylarına pogrom denir. Kelime büyük ihtimalle bir Yahudi dili olan Yidiş yoluyla batı dillerine ve Türkçeye girmiştir.
M.Ö. 167 yılında Yahudilerle Yunanlar arasındaki Makabi ayaklanması tarihte kayda geçmiş ilk pogromlardan biridir. Haçlı Seferleri sırasında Avrupa'da yaşayan Yahudilere karşı birçok pogramlar yapılmıştır: 1096 yılında Fransa ve Almanya'da, 1189–1190 yıllarında İngiltere'deki (Londra ve York) pogromlar buna örnektir. 1543 yılında Protestan reformcu Martin Luther Von den Jüden und iren Lügen (Yahudiler ve Yalanları) adlı bir kitap yazmış, kitleleri Yahudilere karşı şiddete teşvik etmiştir. 19. ve 20. yüzyılda Rusya'da Yahudilere karşı birçok pogromlar yapılmış, o yüzden 1880 ve 1914 yılları arasında 2 milyon civarında Yahudi Rusya İmparatorluğu'ndan kaçmak zorunda kalmıştır. 1931 yılında Selanik'teki Yahudilere karşı Yunanlar tarafından bir pogrom yapılmıştır. 1938 yılında Almanya'daki Yahudi Soykırımı'nın başlangıcı sayılan Kristal Gece olayı pogromlara bir örnektir. İstanbul'da Rumlara karşı yapılan 6-7 Eylül Olayları da pogrom tanımına uymaktadır.
Soğuk Savaş'ın bitmesinden sonra çeşitli Doğu Bloku ülkelerinde gerçekleşen Sumgayıt Pogromu gibi şiddet olayları yakın tarihteki pogromlara örnek sayılabilir.
Tarihteki bazı pogromlar
Trakya Pogromu
Kristal Gece
İstanbul Pogromu (6-7 Eylül Olayları)
Bakü Katliamı
Kirovabad Pogromu
Sumgayıt Pogromu
Hocalı Katliamı
- I. Fuad Dün
- Koca Yusuf Paşa 24 Nisan
- Ahmet Kürsat Öçalan 23 Nisan
- Alper Erinç 23 Nisan
- Peter Higgs 22 Nisan
- Vittorio Alfieri 21 Nisan
- Nazan Saatçi 20 Nisan
- Mehmet Ali Yılmaz 867
- Faik Öztürk 273
- Sibel Bilgiç 211
- Merve Aydın 135
- Sadettin Saran 127
- Recep Tayyip Erdoğan 123
- Murat Birsel 122
- Aydın Uğurlular 121
- Fatma Girik 119
- Nihal Menzil 113
- Hasan Ali Cura 104
- Selçuk Geçer 101
- Berna Canbeldek 99
- Asuman Arsan 98
- Uğur Dündar 98
- Faik Öztürk 273
- Masum Türker 72
- Asuman Arsan 98
- Fatma Girik 119
- Hasan Ali Cura 104
- Aydan Burhan 54
- Nadide Sultan 58
- Hülya Gülşen Irmak 53
- Selma Ergeç 74
- Elif Ece Uzun 66