pogrom
Pogrom; dinsel, etnik veya siyasi nedenlerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketleridir. Bu şiddet hareketleri genellikle evleri, işyerlerini veya ibadet yerlerini tahrip etmek, insanları dövmek, yaralamak, tecavüz etmek veya öldürmekten oluşur.
Bu deyim ilk olarak tarihin çeşitli dönemlerinde Yahudilere karşı yapılan şiddet hareketlerini tanımlamak için kullanılmış, sonra da anlamı diğer gruplara karşı yapılan benzer şiddet olaylarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Pogrom kelimesinin aslı Rusçadır (погром), fakat Rusçadaki anlamı daha geneldir. Rusçada her türlü toplu şiddet olaylarına pogrom denir. Kelime büyük ihtimalle bir Yahudi dili olan Yidiş yoluyla batı dillerine ve Türkçeye girmiştir.
M.Ö. 167 yılında Yahudilerle Yunanlar arasındaki Makabi ayaklanması tarihte kayda geçmiş ilk pogromlardan biridir. Haçlı Seferleri sırasında Avrupa'da yaşayan Yahudilere karşı birçok pogramlar yapılmıştır: 1096 yılında Fransa ve Almanya'da, 1189–1190 yıllarında İngiltere'deki (Londra ve York) pogromlar buna örnektir. 1543 yılında Protestan reformcu Martin Luther Von den Jüden und iren Lügen (Yahudiler ve Yalanları) adlı bir kitap yazmış, kitleleri Yahudilere karşı şiddete teşvik etmiştir. 19. ve 20. yüzyılda Rusya'da Yahudilere karşı birçok pogromlar yapılmış, o yüzden 1880 ve 1914 yılları arasında 2 milyon civarında Yahudi Rusya İmparatorluğu'ndan kaçmak zorunda kalmıştır. 1931 yılında Selanik'teki Yahudilere karşı Yunanlar tarafından bir pogrom yapılmıştır. 1938 yılında Almanya'daki Yahudi Soykırımı'nın başlangıcı sayılan Kristal Gece olayı pogromlara bir örnektir. İstanbul'da Rumlara karşı yapılan 6-7 Eylül Olayları da pogrom tanımına uymaktadır.
Soğuk Savaş'ın bitmesinden sonra çeşitli Doğu Bloku ülkelerinde gerçekleşen Sumgayıt Pogromu gibi şiddet olayları yakın tarihteki pogromlara örnek sayılabilir.
Tarihteki bazı pogromlar
Trakya Pogromu
Kristal Gece
İstanbul Pogromu (6-7 Eylül Olayları)
Bakü Katliamı
Kirovabad Pogromu
Sumgayıt Pogromu
Hocalı Katliamı
- Ahmet Yatman Bugün
- Ahmet Yüce Dün
- Şahmeran 01 Mayıs
- Barlas Erinç 30 Nisan
- Efe Tuncer 29 Nisan
- Marty Feldman 28 Nisan
- Prenses Fevziye 27 Nisan
- Mithat Baydur 58
- Can yücel (2) 51
- Ali Poyrazoğlu 36
- Ekmel Hürol 36
- Bill Gates 32
- Çiçek Dilligil 30
- İnci Pars 28
- Kristof Kolomb 27
- Rahmi Özkan 25
- Naomi Watts 24
- Hanife Gürdal 23
- Belkıs Dilligil 22
- Cemil Kazancı 22
- Leyla Zana 22
- Süleyman Demirel 22