akrostiş
Akrostiş ya da ilkleme, bir şiirde dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru sıralandığında anlamlı bir sözcük meydana getirmesidir. Divan edebiyatında akrostişe muvaşşah ya da istihrac denir. Eski Yunan ve Latin dillerinde "akro-" ön eki "uç taraf" veya "sivri taraf" anlamına gelir.
Her mısraın ilk harfi yukarıdan aşağıya doğru okununca bir ismin çıkacağı şekilde yazılmış şiire “akrostiş” denir. Yazması oldukça zor bir şiir türüdür ve şiirlerde çok sık karşılaşamayacağımız bir edebi sanattır. Çünkü her dizenin başındaki harfin / dolayısıyla kelimenin sınırlı oluşu, şiir yazmayı zorlaştırmaktadır.
Akrostiş şiir yazmanın en pratik yolu, önce şiirin konusuna uygun kavram haritası çıkarmaktır. Örneğin konusu aşk olan bir akrostiş şiiri yazmadan önce, hangi çerçevede bu konuyu işleyeceğinize bağlı olarak değişecek olan belli kavramları listelemeniz gerekecektir. Daha sonra bu kavramların alt kavramlarını belirlemek gelir. Son adım ise, bu kavramlar arasından, mantıklı bir birliktelik yaratmaktır. Yani birbirini takip ettiğinde anlamlı bir bütün ortaya çıkaracak kavramlar, dizelerin başına akrostiş kuralına göre getirilmelidir.
ÖRN:
Var olan bir sen, bir ben, bir de bu bahar
Elden ne gelir ki ? Güzelsin, gençliğin var.
Dünyada aşkımız ölüm gibi mukaddes.
İnan ki bir daha geri gelmez bu günler,
Âlemde bu andır bize dost esen rüzgâr.
Cahit Sıtkı Tarancı
Bu şiirin mısralarının ilk harfleri yukarıdan aşağı okununca “Vedia” ismi çıkar.
Karışık Akrostiş Şiir Örnekleri:
SELİN
Sevda derler bu yakan aleve nar’a
El gibi uzak kalma ne olur ne olur bana
Lütuf gibi gülüşün elbet amma
İnan senden başkasına bakmayan bana
Nur gibi gelir o güzel rana.
FİLİZ
Ferman gibidir,
İçimi titreten gözlerin,
Latif gelir ardından şakrak gülüşün
İlkin çağlayan gibi çağıl çağıl
Zülfüyle akar saçların gün gün.
- Agamemnon Bugün
- Ahmet Yatman Dün
- Ahmet Yüce 02 Mayıs
- Şahmeran 01 Mayıs
- Barlas Erinç 30 Nisan
- Efe Tuncer 29 Nisan
- Marty Feldman 28 Nisan
- Levent Özdilek 1718
- Nilüfer Bıyıklı 1004
- Can yücel (2) 143
- Aliye Uzunatağan 122
- Müge Oruçkaptan 117
- Ediz Hun 116
- Ozan Gündoğdu 115
- Orhan Şevki 113
- Orhan Ayhan 111
- Rıza Silahlıpoda 79
- Nilüfer Açıkalın 78
- Çağrı Doğanay 71
- Catherine Zeta Jones 67
- Fatma Sibel Yüksek 67
- Onur Osman 63
- Levent Özdilek 1718
- Nilüfer Bıyıklı 1004
- Müge Oruçkaptan 117
- Nilüfer Açıkalın 78
- Ediz Hun 116
- Orhan Şevki 113
- Aliye Uzunatağan 122
- Meral Zeren 56
- Çağrı Doğanay 71
- Rıza Silahlıpoda 79